Stara Synagoga w Krakowie jest jedną z najstarszych synagog jakie spotkać można obecnie na terenie naszego kraju. Nie tylko na mapie Polskich zabytków jest bardzo ważnym elementem, ale również zaliczana jest do perełek żydowskiej architektury europejskiej. Szukać jej należy na krakowskim Kazimierzu.
Geneza powstania i historia Starej Synagogi w Krakowie
Do rozpoczęcia II wojny światowej Stara Synagoga była sercem kultury żydowskiej w Krakowie. Pełniła całą masę różnorodnych funkcji, nie tylko ośrodka kultu religijnego, ale również stanowiła centrum kultury oraz ośrodek organizacyjny odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie całej gminy żydowskiej.
Jeżeli chodzi o genezę powstania synagogi nie jest ona tak do końca poznana, dużą część stanowią domysły oraz źródła historyczne o niekiedy wątpliwej wiarygodności. Oficjalnie mówi się iż zbudowana została w XV wieku przez żydów wygnanych z terenów czeskich po pogromie praskim, którzy zmuszeni byli osiąść w Krakowie. Oficjalne daty są różne i znacznie odbiegają od siebie w czasie, wszystko zależy od tego z jakim źródłem historycznym mamy do czynienia. Pierwsza data wskazuje na rok 1407, natomiast druga z nich na 1492. W pierwotnym założeniu miała być przeznaczona jedynie i wyłącznie dla mężczyzn – kobiety miały kategoryczny zakaz wstępu do świątyni. Krakowska synagoga należała do nielicznych grup synagog dwunawowych, bardzo mocno czerpiących ze stylu gotyckiego.
Synagogi podobne do Starej Synagogi w Krakowie
Poza Polską w Europie były jeszcze jedynie trzy takie świątynie – w Pradze, Ratzybonie oraz Wormacji. Synagoga przez wiele lat była ciągle ulepszana, rozbudowy trwały do roku 1557, kiedy w skutek straszliwego pożaru została całkowicie zniszczona. Po odbudowie za sprawą Mateo Gucciego całkowicie zmieniła swój charakter. Nie powróciło nic ze stylu gotyckiego, natomiast pojawiło się wiele charakterystycznych elementów stylu renesansowego. Z pierwotnego kształtu budynku w oryginale zachował się jedynie przedsionek, mury sali głównej oraz babińca. Jeżeli chodzi o najważniejsze wydarzenia jakich była świadkiem z pewnością jednym z nich może być bardzo emocjonalne przemówienie Tadeusza Kościuszki o wolności, walce i miłości do ojczyzny, które nawet w dzisiejszych czasach miałyby bardzo emocjonalny wydźwięk.
Do dnia dzisiejszego synagoga była jeszcze kilkakrotnie przebudowywana, przeszła przez wiele prac renowacyjnych by zachowywała jak najdłużej swoją wyjątkowość oraz dobry stan techniczny. Niestety te wszystkie starania zniweczył wybuch II wojny światowej, kiedy to hitlerowcy nie tylko prawie całkowicie ją zniszczyli, ale także ograbili z najcenniejszych dóbr jak oryginalny sprzęt liturgiczny, srebra, drogocenne materiały, archiwalne dokumenty. Państwo Polskie jednak po 1956 roku postanowiło całkowicie sfinansować odbudowę tak drogocennego zabytku.
Stara Synagoga obecnie – Muzeum Historyczne Krakowa
Dziś synagoga jest centrum Muzeum Historycznego Krakowa obrazującego dzieje i kulturę żydowską. Wszystkie drogocenne zbiory jakie podziwiać można na ekspozycjach pochodzą od Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie, w mniejszym stopniu zbiory pochodzą z Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Religii Państwa Izrael. Są też wartościowe pamiątki pochodzące od anonimowych osób prywatnych.
